چرا نظافت دستگاه اسپرسو مهم است؟
اهمیت نظافت دستگاه اسپرسو
دستگاه اسپرسو مجموعه‌ای از قطعات پیچیده و تجهیزات دقیق است که پس از هر بار استفاده، مقداری از کیک قهوه (Coffee Cake or Espresso Puck) و شیر در آن باقی‌مانده و طی مدت‌زمان نه تنها بر کیفیت قهوه تأثیر می‌گذارد؛ بلکه سلامت دستگاه شما را تهدید کرده و به آن آسیب خواهد رساند. استفاده از بهترین دان قهوه هم نمی‌تواند از تأثیرات نامطلوب ریزسابه‌های باقی‌مانده در دستگاه اسپرسو بر کیفیت قهوه جلوگیری کند و روغن‌های موجود در قهوه طی زمان با باقی‌ماندن در اجزای دستگاه باعث ایجاد طعم تندی و نامطبوع در اسپرسو خواهند شد. این روغن‌ها به‌تدریج و در طول زمان به قسمت‌هایی از اجزای داخلی دستگاه اسپرسو به‌خصوص قطعات برنجی، چسبیده و لایه‌ای درون بسکت‌های پرتافیلتر تشکیل می‌دهند. با گذشت زمان، این لایه باعث گرفتگی سوراخ‌های بسکت شده و منجر به ایجاد رسوب در داخل دهانه پرتافیلتر می‌شود. علاوه بر تأثیر بر کیفیت نوشیدنی نهایی، ذرات باقی‌مانده قهوه در پرتافیلتر ممکن است الگوی ریزش آب روی بستر قهوه را تغییر داده و بر یکنواختی عصاره‌گیری تأثیر منفی بگذارد.
خوشبختانه حذف این ریزسابه‌ها و نظافت دستگاه‌های اسپرسو فرایند آن‌چنان دشواری نیست و با صرف اندکی وقت، پیروی از یک برنامه منظم و استفاده از مواد شوینده مخصوص می‌توانید دوام دستگاه خود را تضمین کرده و هر بار بهترین طعم را از قهوه داشته باشید.
دستگاه‌های اسپرسو طول عمری بین 8 تا 10 سال دارند و تا زمانی که به‌خوبی از آن‌ها مراقبت کنید، می‌توانید از تداوم کیفیت و کارایی آن‌ها اطمینان داشته باشید؛ بنابراین تمیز نگه داشتن دستگاه اسپرسو نه تنها به حفظ کیفیت قهوه عصاره‌گیری شده کمک می‌کند؛ بلکه عمر دستگاه شما را افزایش می‌دهد.
بکفلاش چیست؟
بکفلاش فرآیندی است که به‌منظور نظافت صفحه دوش (Shower Screen)، گروپ و شیر سه‌مسیره ( Three-Way Valve) دستگاه اسپرسو استفاده می‌شود. شیر سه‌مسیره قطعه‌ای حیاتی در دستگاه‌های اسپرسو است که روی هدگروپ قرار گرفته و وظیفه آن برقراری یا قطع جریان و فشار آبی است که در فرآیند عصاره‌گیری اسپرسو استفاده می‌شود. هنگام بکفلاش کردن، این فشار نقش قابل‌توجهی در پمپاژ کردن و هدایت مواد تمیزکننده به داخل اجزای دستگاه اسپرسو دارد. بسکت‌های کور کن (Blind Basket) یکی از ابزارهای لازم برای انجام فرآیند بکفلاش کردن دستگاه‌های اسپرسو هستند که ساختاری شبیه بسکت‌های عصاره‌گیری دارند، با این تفاوت که فاقد سوراخ می‌باشند. استفاده از بسکت کور کن و قرار دادن آن در پرتافیلتر مانع تخلیه آب از آن شده و با حفظ فشار به انجام فرآیند بکفلاش کمک می‌کند.
چطور دستگاه اسپرسو را بکفلاش کنیم؟
اگر دستگاه اسپرسوی شما مجهز به شیر سه‌مسیره است، بکفلاش امری حیاتی و الزامی برای نگه‌داری و حفظ کارایی آن است. فرآیند بکفلاش کردن از اساس برای همه دستگاه‌های اسپرسو یکسان است، با این حال مراحل انجام آن ممکن است برای هر کدام متفاوت باشد که با مراجعه به دفترچه راهنمای دستگاه خود می‌توانید از روند دقیق انجام بکفلاش مطلع شوید. توجه کنید که تنها زمانی که دستگاه اسپرسوی شما دارای شیر سه‌مسیره باشد، می‌توانید فرآیند بکفلاش کردن را انجام دهید و در غیر این صورت، انجام بکفلاش برای دستگاهی که فاقد شیر سه‌مسیره است ممکن است باعث آسیب رساندن به آن شود.
نشانه‌های احتمالی مبنی بر این‌که دستگاه اسپرسو شما نیاز به بکفلاش دارد:
< کاهش فشار جریان خروجی آب دستگاه حتی وقتی نمایشگر دستگاه همان میزان فشار همیشگی را نشان می‌دهد، علامت مسدود شدن و تجمع رسوبات در دستگاه اسپرسو می‌باشد.
< نشت آب از خروجی هدگروپ دستگاه و شیر سه‌مسیره
< تغییر طعم نوشیدنی و احساس تندی و کهنگی در قهوه عصاره‌گیری شده
برای شروع مطمئن شوید که دستگاه اسپرسوی شما روشن باشد. مقدار آب در تانک دستگاه را چک کرده و در صورت لزوم آن را با آب تصفیه‌شده و تازه پر کنید. در این مرحله، از خالی بودن سینی چکه‌گیر نیز اطمینان حاصل کنید. مراحل زیر، فرآیند بکفلاش کردن دستگاه اسپرسو را قدم به قدم نشان می‌دهد:
- بسکت معمولی را از پرتافیلتر خارج کرده و با استفاده از یک برس، هدگروپ دستگاه را تمیز کنید.
- بسکت کور کن را جایگزین بسکت اصلی دستگاه کنید. در برخی از دستگاه‌های اسپرسو، به‌جای کور کن یک صفحه لاستیکی (Rubber Disk) برای این منظور استفاده می‌شود که کارکردی مشابه بسکت کور کن دارد.
- مقدار مشخص‌شده‌ای از مواد شوینده را طبق دستورالعمل شستشوی دستگاه اسپرسو، داخل کور کن بریزید.
- پرتافیلتر را به هدگروپ دستگاه متصل کنید.
- برای دستگاه‌هایی که مجهز به دکمه‌ی مخصوص بکفلاش نیستند، به طور دستی دکمه عصاره‌گیری را فشار داده تا پمپ دستگاه شروع به کار کند.
- 10 ثانیه صبر کنید. (در برخی از دستگاه‌های اسپرسو این زمان انتظار به‌صورت اتوماتیک شروع و پایان می‌یابد.)
- دکمه عصاره‌گیری را بار دیگر فشار دهید تا پمپ خاموش شود.
- 10 ثانیه‌ی دیگر صبر کنید.
- بدون برداشتن پرتافیلتر از دستگاه، مراحل 5 تا 8 را چهار بار دیگر تکرار کنید.
- پرتافیلتر را از هدگروپ جدا کنید.
- برای روشن کردن پمپ بار دیگر دکمه عصاره‌گیری را فشار دهید.
- کور کن را تا زمانی که ذرات مواد شوینده روی آن باقی نمانده باشد، با استفاده از آب بشویید.
- یک بار دیگر پرتافیلتر را بدون اضافه کردن مواد شوینده به هدگروپ دستگاه متصل کنید.
- مراحل 5 تا 8 را پنج بار دیگر تکرار کنید.
- پرتافیلتر را از هدگروپ دستگاه جدا کرده و بسکت کور کن را از داخل آن خارج کنید.
- با فشار دادن دکمه عصاره‌گیری اجازه دهید آب از دستگاه اسپرسو خارج شود تا از باقی نماندن ذرات مواد شوینده در دستگاه مطمئن شوید.
- برای راه‌اندازی دوباره دستگاه، بسکت‌های نرمال را داخل پرتافیلتر قرار دهید.
دنبال کردن دقیق این مراحل، مانع ایجاد رسوب ذرات باقی‌مانده مواد شوینده در دستگاه اسپرسو می‌شود. در صورت انجام نادرست مراحل بکفلاش و باقی ماندن ذرات مواد شوینده در دستگاه، عملاً مشکلی که در ابتدا سعی در برطرف کردن آن با استفاده از بکفلاش داشتید، همچنان پابرجا خواهد ماند؛ بنابراین اطمینان حاصل کنید که تمام مراحل بکفلاش را به‌دقت انجام می‌دهید. اضافه کردن بیش از حد مواد شوینده نیز می‌تواند باعث ایجاد رسوب بیشتر در دستگاه و بی‌اثر کردن بکفلاش شود.
هر چند وقت یک بار بکفلاش کنیم؟
از هر دستگاه اسپرسویی که استفاده می‌کنید مطمئن شوید که بلافاصله پس از عصاره‌گیری، پرتافیلتر را از هدگروپ دستگاه جدا می‌کنید. سپس پمپ دستگاه را برای چند ثانیه روشن کرده تا صفحه دوش شسته شده و از برگشتن ذرات قهوه به داخل دستگاه جلوگیری شود. همچنین برای تمیز نگه‌داشتن استیم وند و جلوگیری از تشکیل باکتری لازم است پس از هر بار استفاده با خارج کردن فشار هوا، مانع باقی‌ماندن قطرات شیر درون محفظه آن شوید.
برای دستگاه‌هایی که کمتر از 5 نوشیدنی در روز تهیه می‌کنند و اغلب دستگاه‌هایی با مصرف خانگی هستند، بهتر است هر دو هفته یک بار فرآیند بکفلاش کردن را انجام دهید. لازم به ذکر است، در صورتی که از دان قهوه با درجه برشته‌کاری تیره (Dark) استفاده می‌کنید، هر هفته اقدام به بکفلاش کردن دستگاه نمایید زیرا روغن‌های موجود در این دان قهوه سریع‌تر در دستگاه اسپرسو تجمع پیدا کرده و رسوب می‌کنند.
اگر بیش از 10 نوشیدنی در روز با دستگاه اسپرسو تهیه می‌کنید، علاوه بر شستشوی روزانه‌ی دستگاه بدون مواد شوینده، به طور هفتگی با استفاده از مواد شوینده مخصوص فرآیند بکفلاش کردن را انجام دهید.
در صورت استفاده از دستگاه‌های اسپرسو در کافه‌ها و رستوران‌ها و تهیه تعداد زیادی قهوه در طول روز، بهتر است هر چند ساعت یک بار، بکفلاش را فقط با آب انجام داده و با یک برس سریع ذرات باقی‌مانده قهوه را از پرتافیلتر و بسکت تمیز کنید. در پایان هر روز کاری، باید اقدام به بکفلاش کردن دستگاه اسپرسو با آب تصفیه‌شده و مواد شوینده نمایید. پرتافیلتر، بسکت‌ها، سری استیم وند، صفحه دوش و پیچ‌هایی که آن را به هدگروپ متصل می‌کند را با یک برس نرم تمیز کرده و آن‌ها را داخل محلول آب و مواد شوینده به مدت تقریباً 20 دقیقه، برای نظافت بیشتر بخوابانید. سپس آن‌ها را با آب بشویید و برای استفاده‌های بعدی آماده کنید.
مواد شوینده دستگاه‌های اسپرسو
استفاده از مواد شوینده نامناسب و عدم رعایت مقادیر تعیین‌شده برای نظافت، می‌تواند آسیب جدی به دستگاه اسپرسو برساند. اغلب مواد شوینده دستگاه‌های اسپرسو بر پایه اسید بوده و به شکل قرص، پودرهای شستشو یا محلول‌های مایع عرضه می‌شوند. تمامی اسیدها قادر به تجزیه‌ی کلسیم و چربی‌های باقی‌مانده در دستگاه‌های اسپرسو هستند که به‌‌وسیله‌ی جریان آب این مواد به‌راحتی از قسمت‌های مختلف دستگاه جدا می‌شوند. به همین دلیل لازم است تا پس از اتمام فرآیند بکفلاش با مواد شوینده، دستگاه را یک بار دیگر شستشو دهید تا آخرین ذرات آلاینده از آن خارج شوند.
چه نوع مواد شوینده‌ای برای دستگاه اسپرسوی شما مناسب است؟
اگرچه اکثر محصولات شستشوی دستگاه‌های اسپرسو بر پایه اسیدها هستند؛ اما هر کدام انواع متفاوتی دارند و به همین ترتیب مناسب برای نوع خاصی از دستگاه‌ها می‌باشند. این مواد می‌توانند حاوی اسید سیتریک، اسید استیک، اسید لاکتیک یا سورفکتانت‌ها[i] یا مواد فعال سطحی باشند.
اسید سیتریک ماده‌ای مؤثر در تجزیه و حل کردن کلسیم است، با این حال وقتی گرم می‌شود ممکن است مواد تجزیه‌شده زائدی را تشکیل دهد؛ بنابراین مواد شوینده‌ای که حاوی اسید سیتریک هستند، فقط برای بکفلاش کردن دستگاه‌های اسپرسوی فوق اتوماتیک، به‌خصوص مدل‌هایی که تنظیم دما در آن‌ها به‌صورت خودکار انجام می‌شود، مناسب می‌باشند.
اسید استیک استفاده‌شده در مواد شوینده دستگاه‌های اسپرسو نباید غلظتی بالاتر از 25 درصد داشته باشد. تمامی انواع اسید عواملی محرک هستند؛ اما حتی بخار اسید استیک بسیار غلیظ می‌تواند چشم‌ها، غشاهای مخاطی و پوست را تحریک کند. با این حال، اسید استیک در غلظت‌های پایین نیز می‌تواند به استیل ضدزنگ و سایر فلزات به‌کاررفته در دستگاه‌های اسپرسو آسیب برساند؛ بنابراین در استفاده از مواد شوینده‌ای که حاوی اسید استیک هستند باید مراقب بود.
اسید لاکتیک نیز مانند اسید سیتریک و اسید استیک دارای خواص ضدباکتریایی است و به طور گسترده‌ای از آن در تهیه مواد شوینده استفاده می‌شود. اسید لاکتیک می‌تواند مواد نامحلول در آب مانند چربی‌ها و کلسیم را تجزیه کرده و طی این فرآیند، لاکتات‌ها (نمک‌های اسید لاکتیک) که محلول در آب هستند را تولید کند. مواد شوینده حاوی اسید لاکتیک برای بکفلاش کردن دستگاه‌های اسپرسوی فوق اتوماتیک بسیار مناسب و مؤثر هستند.
علاوه بر اسید لاکتیک، شوینده‌های مبتنی بر سورفکتانت‌ها مناسب‌ترین و ملایم‌ترین مواد برای تمیز کردن دستگاه‌های اسپرسو می‌باشند. اگرچه سورفکتانت‌ها در مقابله با تجمع کلسیم در دستگاه‌های اسپرسو ضعیف‌تر عمل می‌کنند؛ اما به‌خوبی توانایی حل کردن چربی‌های باقی‌مانده را دارند و به‌راحتی می‌توانند کوچک‌ترین ذرات باقی‌مانده قهوه در دستگاه را شسته و از آن خارج کنند.
اسیدهای مختلفی که پایه اکثر مواد شوینده‌ی دستگاه‌های اسپرسو را تشکیل می‌دهند، ممکن است در تماس با سایر مواد واکنش‌های متفاوتی ایجاد کنند. برای مثال، در ساخت برخی از دستگاه‌های اسپرسوی قدیمی از آلومینیوم استفاده شده است و مواد شوینده‌ای که حاوی اسید سیتریک هستند به‌خاطر احتمال آسیب رساندن به این قطعات، مناسب برای بکفلاش کردن این نوع از دستگاه‌های اسپرسو نیستند. از طرف دیگر، مواد شوینده حاوی اسید استیک گزینه‌ای مناسب برای بکفلاش کردن دستگاه‌هایی است که دارای قطعات آلومینیومی می‌باشند.
مثل همیشه، بهترین راهنما استفاده از دستورالعمل‌های دفترچه راهنمای دستگاه‌های اسپرسو و مراجعه به اطلاعاتی است که می‌تواند به شما در انتخاب بهترین گزینه برای بکفلاش کردن دستگاهتان کمک کند.
نتیجه‌گیری
عوامل متعددی در تهیه یک شات اسپرسوی خوش‌طعم تأثیرگذار است. از دان قهوه باکیفیت، درجه آسیاب و دوز مناسب سابه قهوه گرفته تا تمپ صحیح و فشار یکنواخت آن، همگی عواملی هستند که اغلب بر آن‌ها تمرکز می‌کنیم؛ اما عاملی که بیشتر مواقع فراموش می‌شود، تمیزی دستگاه اسپرسو و تأثیر قابل‌ملاحظه آن بر یک عصاره‌گیری یکنواخت و طعم دل‌نشین قهوه است.
دستگاه‌های اسپرسویی که دارای شیر سه‌مسیره هستند نیاز به بکفلاش کردن دارند و جدا از نظافت سریع دستگاه پس از پایان هر عصاره‌گیری، لازم است هر چند وقت یک بار اقدام به بکفلاش کردن دستگاه و نظافت کامل آن نمایید.
اگر به‌موقع و مرتب دستگاه اسپرسوی خود را تمیز نکنید:
< قهوه‌ای بی‌کیفیت با طعم تلخ و نامطلوب خواهید داشت.
< دستگاه اسپرسوی شما به‌تدریج بویی تند و ناخوشایند ایجاد خواهد کرد.
< ایجاد رسوب در دستگاه باعث کاهش طول عمر آن شده و کارایی دستگاه را کاهش می‌دهد.
مراحل بکفلاش کردن دستگاه‌های اسپرسو اغلب در دفترچه راهنمای آن‌ها توضیح داده شده است که می‌توانید با مراجعه به آن به طور دقیق مراحل بکفلاش را انجام داده و از مناسب‌ترین مواد شوینده برای دستگاه خود مطلع شوید. برای این منظور می‌توانید از کارشناسان ما نیز کمک بگیرید.
